Melazma (kloazma) (güneş lekesi, gebelik sisi vb.) kazanılmış ve özellikle kadınları etkileyen bir leke problemidir. Kişinin hayat kalitesini ve kendine özgüvenini belirgin şekilde olumsuz etkileyebilmektedir. Melazma için çok farklı tedavi seçenekleri bulunsa da hastalığın dirençli yapısı ve sık tekrarlayabilmesi nedeniyle zorludur.
Tedavide hedefimiz var olan lekeleri iyileştirmek ve tekrarlama(nüks)ları önleyebilmektir. Halihazırda bulunan tedaviler topikal (sürme) ilaçlar, kimyasal peeling (soyma), deri içine uygulanan tedaviler, oral yani ağızdan alınan ilaçlar ile ışık bazlı tedavileri içerir. Şimdi bunları biraz daha ayrıntılı inceleyelim:
Topikal (sürme) ilaçlar:
Topikal ilaçlar arasında farklı kimyasal ajanlar bulunmaktadır:
Depigmentan (leke yok edici) ajanlar
Deriye renk veren melanin pigmentinin oluşumunu engelleyerek etki ederler. Klasik olarak melazma tedavisinde altın standart tedaviler olarak tanımlanırlar. Bunların arasında hidrokinon, azelaik asit, topikal vitamin C / askorbik asit ve rusinol bulunur.
Retinoidler
Topikal A vitamini türevi ilaçlar melanin üretimi, epidermis içinde dağılımı ve yıkımında pek çok faydalı etkileri bulunmakla birlikte diğer topikal ilaçların etkinliğini de arttırırlar. Melazma tedavisinde kullanılan topikal retinoidler arasında tretinoin ve adapalen bulunur.
UV ve Görünür Işıktan Koruyucu Güneş Koruyucular
Sadece UV’den koruyan güneş koruyucular değil ayrıca görünür ışıktan da koruyan fiziksel koruyucu içeren güneş koruyucular hem tedavinin etkisini arttırıcı hem de nükslerde koruyucu amaçla mutlaka kullanılmalıdır. Güneş koruyucular hem içeri, hem dışarıda ve hem yazın hem de kış aylarında düzenli kullanılmalıdır. Yaz aylarında sık sık tekrar uygulanmalıdır.
Topikal traneksamik asit
Traneksamik asit antifibrinolitik bir ajandır ancak topikal ve intradermal olarak kullanıldığında melazma tedavisinde etkili olabilmektedir. Traneksamik asit tek başına ya da diğer tedavileri tamamlayıcı ajan olarak kullanılabilir.
Kombine topikal ajanlar
Yukarıda bahsi geçen farklı ajanlar ve bazen kojik asit, arbutin ve glikolik asit gibi farklı depigmentan etkili ajanlar ile de farklı şekillerde kombine edilerek melazma tedavisinde kullanılabilir ve kombinasyon tedavilerinin etkinliği tek başına kullanılanlara kıyasla daha yüksektir.
Kimyasal Peeling (Soyma) İşlemi:
Kimyasal peeling deriye asit içerikli solüsyonlar uygulayarak cildin üst tabakalarının soyulmasını sağlamak ve bu sayede cildi tedavi etmek amacıyla sık uyguladığımız bir tedavidir. Çoğunlukla bahar ve kış aylarında uygulanır. İşlem sonrası ilk günlerde pembe veya kırmızılık ardından da uygulanan ajana göre şiddeti ve süresi değişen soyulma oluşur. Bir seansta etki başlar ancak belirgin etki için 2-4 haftada bir tekrarlanmalıdır. Melazmada etkili kimyasal peeling ajanları arasında glikolik asit, salisilik asit, Jessner solüsyonu, modifiye Jessner solüsyonu ve TCA (trikloroasetik asit) bulunur.
İntradermal tedaviler:
İntradermal enjeksiyon ya da mikroiğneleme (dermapen ya da dermaroller) uygulaması ile traneksamik asit ve çeşitli kombine mezoterapi ürünleri kullanılabilir.
Lazer ve Işık Sistemleri:
Leke tedavisinde lazer ve ışık sistemleri popüler olarak kullanılsa da lekelerin daha da artabilmesi gibi yan etki ihtimali özellikle koyu tenli kişilerde artmıştır. Bu nedenle lazer ve ışık sistemi tedavileri özellikle beyaz tenli kişilerde tercih edilmelidir.
Melazma tedavisinde kullanılan lazer ve ışık sistemleri arasında IPL, Q anahtarlı Nd:YAG lazer, Q anahtarlı Alexandrite lazer, Pulse boya lazeri, Fraksiyonel lazerler bulunmaktadır.
Sistemik Tedavi Yöntemleri:
Oral yani ağızdan alınan yardımcı tedaviler arasında oral traneksamik asit, polipodiuum lökotomas ekstresi, vitamin C, pyosiyanidin, vitamin A (karotenoidler), vitamin E ve melatonin bulunmaktadır.
Tedavi Önerisi
Plasebo ile kıyaslandığında en yüksek etkinlikten en düşüğe sıralama şöyledir: Q anahtarlı Nd:YAG 1.064 nm lazer, IPL, ablatif fraksiyonel lazer, üçlü karışım krem, topikal vitamin C, oral traneksamik asit, kimyasal peeling, azelaik asit, mikroiğneleme, topikal traneksamik asit, tretinoin, pikosaniye lazer, hidrokinon ve nonablatif fraksiyonel lazer.
Yan etki oranları en düşükten yükseğe şöyledir: tretinoin (%10,1), oral traneksamik asit (%17,6), hidrokinon (%18,2), ablatif fraksiyonel lazer (%20,0), Q anahtarlı Nd:YAG 1.064 nm lazer (%21,5), üçlü karışım krem (%25,7), topikal traneksamik asit (%36,75), kimyasal peeling (%38,0) ve mikroiğneleme (%52,3).
Kanıta dayalı olarak etkinlik ve güvenlik ön planda tutulduğu sırada en etkili topikal tedavi üçlü karışım krem, ısı ve ışık sistemlerinde en etkili Q anahtarlı Nd:YAG 1.064 nm lazer, IPL ve ablatif fraksiyonel lazer, sistemik tedavilerde ümit vaad eden tedavi oral traneksamik asit olarak tespit edilmiştir. Yayınlanmış çalışmaların %87’sinde kombinasyon tedavileri tekli tedavilere üstün bulunmuştur.
Melazma tedavisinde farklı seçeneklerimiz olsa da en iyi yaklaşım oral, sistemik tedavilerle kimyasal peeling / intradermal tedaviler / lazer - ışık sistemleri gibi farklı tedavi yöntemlerini eşzamanlı kombine kullanmak ve etkisizlik varlığında diğer tedavi yöntemlerine geçiş yapmaktır.
Yazan: Doç. Dr. Berna Aksoy,
Dermatoloji Uzmanı,
Özel Muayenehane, İzmit - Kocaeli, GSM: 0531 991 3272
Bahçeşehir Üniversitesi, Tıp Fakültesi, İstanbul,
Kaynaklar:
McKesey J, Tovar-Garza A, Pandya AG. Melasma Treatment: An Evidence-Based Review. Am J Clin Dermatol. 2020 Apr;21(2):173-225. doi: 10.1007/s40257-019-00488-w.
Liu Y, Wu S, Wu H, Liang X, Guo D and Zhuo F (2021) Comparison of the Efficacy of Melasma Treatments: A Network Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Front. Med. 8:713554. doi: 10.3389/fmed.2021.713554
Comments