PRP (Platelet Rich Plasma) kanın işlemden geçirilerek trombositten zengin kısmının ayrıştırılarak cilt veya saça enjekte edilmesidir. PRP 30’dan fazla büyüme faktörlerini içermektedir ve bunlar melanogenez oluşumunu sinyal iletimi yolakları üzerinden etki ederek azalttığı düşünülmektedir. PRP’nin tek başına ya da dermapen / dermaroller veya lazer ile kombine edilerek göz çevresi koyulaşması ve melazmada etkili olduğu bildirilmiştir. Hiperpigmentasyon dediğimiz lekelerin tedavisinde yardımcı yöntem olarak PRP kullanımı 21. yüzyılın başlarında başlamıştır.
Melazma kişileri psikolojik olarak oldukça etkileyen, çoğunlukla yüzde kahverengi veya gri siyah lekeler yapan kozmetik deri hastalığıdır. Çeşitli faktörler melazma gelişiminde rol oynamaktadır; bunlar arasında gebelikte ortaya çıkan hormon değişiklikleri, ultraviyole yani güneş ışığı, doğum kontrol hapları, tiroid hormon bozuklukları ve bazı ilaçlar bulunmaktadır. Her ne kadar etiyolojide suçlanan faktörler olsa da melazmanın kesin nedeni bilinmemektedir. Nedeni tam olarak bilinmediği için de tedavisi biz dermatologlar için ampirik ve zorlayıcı olan melazma için çok farklı çeşitte tedavi seçenekleri bulunmaktadır. Ancak açıkça söylemek gerekirse tam etkili tek bir tedavi seçeneği bulunmamaktadır. Farklı tedaviler tek tek veya kombine, her hastaya özel bir şekilde planlanmalıdır. Melazma tedavisinde amacımız sosyal mesafe yani 1-1,5 metrede lekeyi belirsizleştirebilmek ve bu etkiyi uzun süre koruyabilmektir. Etkiyi koruyabilmek için etkin ve yoğun güneşten korunma gerekir, eğer güneşten etkili bir şekilde koruyamayacaksanız şahsen melazma tedavisine hiç başlamayın derim.
PRP kanda %6 oranında bulunan trombositleri %94’den daha fazla oranda konsantre etmektedir. Trombositler 30’dan fazla PDGF, TGF-B1 ve 2, EGF, PDAF ve fibrinojen gibi büyüme faktörlerini içermektedir. Bu büyüme faktörleri vücutta yara iyileşmesi ve kollajen sentezi gibi pek çok homeostatik mekanizmaları uyarmaktadır. PRP normal iyileşme süreçlerini artırmaktadır ve PRP etkileri asla mutajenik değildir. PRP’de bulunan büyüme faktörleri hücre yüzeyine bağlanarak sinyal iletim mekanizmaları üzerinden etki eder, hücre içine veya çekirdeğine girmez ve mutajen yani kanser tetikleyici değildir. Bu büyüme faktörlerinden TGF ve EGF’nin melanogenezi azalttığını gösteren çalışmalar bulunmaktadır.
Kan hastalığı, trombosit fonksiyon bozukluğu, trombositopeni (<50 000/μL), tekrarlayan herpes enfeksiyonları yada doğum kontrol ilacı veya kan sulandırıcı gibi ilaç kullanımı olanlarda PRP uygulanmaz.
Melazma için PRP uygulanırken uyuşturucu krem ile cilt uyuşması sağlanır. Melazma olan tüm alana deri içine 0.1 mL/cm2 dozunda mezoterapi iğnesi ile intradermal enjeksiyonlar uygulanır. Melazmanın yaygınlığına bağlı olarak uygulanan PRP miktarı 0,5 - 3,3 cc arasında değişmektedir. Tedavi seansları ayda bir en az 3 seans olacak şekilde tekrarlanır.
Tedavi sonrası MASI skoru dediğimiz melazma alan ve şiddet skorlamasında ortalama %54,5 azalma sağlandığı bildirilmiştir. En fazla etki ilk seanstan 4 hafta sonra görülmektedir. Daha sonraki seanslarda etki her seans sonunda bir önceki seansa kıyasla daha az olmakla birlikte toplamda leke azaltıcı etki artmaktadır. Tedavi sonucundan hastaların %90’ından fazlasının memnun veya çok memnun olduğu bildirilmiştir. Hastaların %10’unun sonucu mükemmel olarak değerlendirdiği bildirilmiştir. Tedavi sonucunu cinsiyet; deri tipi (cilt rengi); melazmanın yerleşimi, tipi, derinliği yada hastalık süresi etkilememektedir. PRP tedavisi gören hastalar daha stabil ve dengeli cilt rengine ilave olarak deri kalitesinde belirgin iyileşme yaşadıklarını da bildirmişlerdir. Hastalar cilt kalitesinde iyileşme nedeniyle melazmada hekimlerin değerlendirmesine kıyasla daha fazla etki ve memnuniyet bildirmektedir. Melazma pigmentin deride yerleşim derinliğine göre epidermal, dermal ve miks tip olabilir. Dermal tip melazmada aynı düzeyde etkiyi görebilmek için daha fazla sayıda tedavi seansı gerekebilir.
Melazmanın PRP ile tedavisine bağlı ciddi yan etki bildirilmemiştir. Bildirilen yan etkiler arasında PRP enjeksiyonunu takip eden ilk birkaç günde hafif eritem, ödem, bazı enjeksiyon noktalarında ağrı ya da minik morluklar bulunmaktadır. Hastaların %35 ve %25’inde sırasıyla cilt kuruluğu ve kaşıntı bildirilmiştir. Bu son bildirilmiş yan etkiler kullanılan uyuşturucu krem ya da önceki bırakılmış tedavilere bağlı da olabilir. Üç aylık takipte nüks bildirilmemiştir. Ancak başka bir yayında 6 aylık takipte iki hastadan birinde nüks görüldüğü bildirilmiştir. Tedavi sonrası nüksleri engelleyebilmek için mutlaka koruma tedavisi uygulanması ve etkili güneşten korunma gerekmektedir.
İntradermal PRP enjeksiyonlarının etkinliği normal serum ile kıyaslanarak yüz iki farklı yarısı tedavi edilerek karşılaştırılmış ve 2 hafta arayla yapılan 4 seans sonunda PRP tarafında mMASI skorlarında %28,9 serum enjekte edilen kontrol tarafında mMASI skorlarında %9 azalma bildirilmiştir. Bu sonuç PRP intradermal enjeksiyonunun tek başına dahi melazma tedavisinde etkili olduğunu göstermektedir. PRP enjeksiyonları ayrıca deri kalitesi ve kırışıklıklarda da iyileşme sağlamaktadır.
Göz çevresi koyulaşmasının tedavisinde de PRP enjeksiyonları en az 3 ay boyunca aylık seanslar şeklinde uygulanmaktadır. Koyu halkaların görünümünde %16 hastada mükemmel etki bildirilmiştir. Hastaların kendi değerlendirmelerine göre %65’i sonuçlardan memnun veya çok memnundur. Göz çevresi morluğunda PRP’nin etkisi leke açıcı etkisinin yanında deri kalitesinin iyileşmesini de sağlıyor olmasına bağlanmaktadır. Melazma ve göz çevresi morluğu patogenez ve doğal gidişat olarak farklı olsa da PRP’nin etkinliği benzerdir. PRP’nin içindeki büyüme faktörleri yeni damar oluşumu, kolajen sentezi ve hyaluronik asit oluşumunu destekleyerek cildin parlamasına yardımcı olmaktadır.
Melazma tedavisinde PRP diğer seçeneklerden mezoterapi, Q anahtarlı lazer, topikal alfa arbutin, topikal traneksamik asit ve IPL ile kombine edilebilmektedir. Seans sıklıkları 2 hafta ile 1 ay arasında olabilmektedir. Ancak iki hafta arayla uygulanan kombine tedavilerde daha erken ve daha hızlı leke açılması bildirilmiştir. Mesela PRP’nin mezoterapi ile kombinasyonunun 2 haftada bir uygulanması üçüncü seans sonrası %85 lekelerde azalma sağlamış ve 6 ay sonra nüks gözlenmemiştir. İntradermal PRP enjeksiyonunun Q anahtarlı Nd:YAG lazer ile aylık seanslar halinde 2 seans kombinasyonu ile tedaviden 3 ay sonra melazma şiddet skorunda (MASI) %20-33,5 azalma sağlanmış ancak bir hastada 6 ay sonra nüks gözlenmiştir. Ben de muayenehanemde PRP enjeksiyonlarını Limelight IPL ışık lazer ile kombine şekilde 2 haftada birisi olacak şekilde uyguluyorum. İstatistiki çalışma yapmadım ancak hastalar oldukça memnun.
İntradermal PRP enjeksiyonu öncesi ve sonrası dermapen ile mikro iğneleme yapılabilir. Tek başına intradermal 4 mm mezoterapi iğnesi ile PRP enjeksiyonu ile önce ve sonrasında dermapen uygulanan PRP enjeksiyonu aynı kişide sağ ve sol taraflı karşılaştırılmış ve etkinlik benzer bulunmuştur. Genel olarak mMASI değerlerinde %47,8 belirgin ve mükemmel iyileşme bildirilmiştir. Hastaların %78’i tedavilerden memnun veya çok memnun kalmıştır. Deri tipi yani cilt renk farklılığı açısından iki tedavi arasında fark bulunmamıştır.
Yazan: Doç. Dr. Berna Aksoy,
Dermatoloji Uzmanı,
Özel Muayenehane, İzmit - Kocaeli, GSM: 0531 991 3272
Bahçeşehir Üniversitesi, Tıp Fakültesi, İstanbul
Kaynaklar
Sirithanabadeekul P, Dannarongchai A, Suwanchinda A. Platelet-rich plasma treatment for melasma: A pilot study. J Cosmet Dermatol. 2020 Jun;19(6):1321-1327. doi: 10.1111/jocd.13157.
Tuknayat A, Thami GP, Bhalla M, Sandhu JK. Autologous intralesional platelet rich plasma improves melasma. Dermatol Ther. 2021 Mar;34(2):e14881. doi: 10.1111/dth.14881.
Yew CH1, Ramasamy TS2, Amini F1. Response to intradermal autologous platelet rich plasma injection in refractory dermal melasma: Report of two cases. JUMMEC 2015:18(2); 1-6.
Adel S, Serri A, Abd El-Raheem T. Study of autologous platelet-rich-plasma versus its combination with intense pulsed light in treatment of melasma. Dermatol Ther. 2021 Jul;34(4):e15008. doi: 10.1111/dth.15008.
Comments